Toprak verimliliği ve Bitki beslenmesi

Toprak verimliliği ve Bitki beslenmesi
Peyzaj düzenleme çalışmalarındaki önemi

Gelişen teknoloji ve buna bağlı sorunlar insanoğlunu doğadan uzaklaştırırken aynı zamanda insanın doğaya olan özlemini de arttırmıştır. Buna paralel olarak son yıllarda, Peyzaj�a gösterilen ilgide de bir artış meydana gelmiştir. Ulaşamadıkları doğayı kendilerine yakınlaştırma çabasıyla toplumsal örgütler ve bireyler çevrelerindeki alanları yeşillendirme yoluna gitmişlerdir. Entellektüel seviyenin ve estetik anlayışın artmasıyla birlikte parklarda ya da evlerin, iş yerlerinin bahçesinde Peyzaj düzenlemeye talep artmıştır.

Peyzaj çalışmalarında; projelendirme, alt yapı çalışmaları, ithal ve/veya kıymetli yerli türlerin tercih edilmesi, ayrıca bunların ekim, dikim, gübreleme vb. gibi hazırlık ve bakım işleri yüksek maliyet gerektirmektedir. Peyzaj düzenleme yaptıran insanlar, bu amaçla yüklü faturalar ödemektedirler. Dolayısıyla yaptıkları bu harcamalar karşılığında, en kısa sürede başarılı ve sağlıklı bir sonuç almak isterler. Aynı beklenti Peyzaj mimarları için de söz konusudur. Bu nedenle projeyi gerçekleştirecek mimarın, projelendirme öncesinde dikkate alması gereken önemli bazı noktalar vardır. Tarım ve ormancılıktaki bitkisel üretimde olduğu gibi, bir Peyzaj çalışmasında da, -diğer ekolojik faktörlerle birlikte- dikkate alınması gereken ilk husus; toprak, kullanılacak harç materyalleri (torf, orman humusu, pomza, perlit vb. gibi organik ve inorganik materyallar) ve sulama suyunun verimlilik ve bitki beslenmesi bakımından sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özelliklerin bilinmesidir.

Peyzaj mimarı tarafından, projelendirme öncesi yapılması gereken öncelikli çalışmalardan biri; Peyzajı yapılacak yere ait toprak, gerekli durumlarda alana serilecek veya dikim çukurlarına koyulacak olan taşıma toprağı ya da harç materyali ve sulama suyunda ilgili analizlerin yaptırılmasıdır. Peyzaj çalışması yapılacak yer ve diğer unsurlara ait analizler yapılmaksızın projelendirme ve tesis gerçekleştirilirse; daha sonrasında karşılaşılacak sıkıntıların giderilmesi, hem işçilik hem de maliyette artışa yol açacak; ayrıca müşterinin memnuniyetsizliği ve proje mimarının yaşadığı başarısızlık da cabası olacaktır.

Toprak analiz sonuçları; toprağın bünye, tuzluluk, pH, organik madde ve kireç miktarı, içerdiği bitki besin elementlerinin konsantrasyonu konusunda sağlıklı bir fikir vermekte ve söz konusu toprakta, bitki yetiştiriciliği bakımından bir olumsuzluğun bulunup bulunmadığı kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Harç materyallerinde de benzer özellikler tespit edilmekte ve yetiştiricilik amacıyla kullanılıp kullanılamayacağı saptanmaktadır

Toprak pH�sı nın bilinmesi özellikle tür seçimi konusunda büyük önem taşımaktadır. Genelde Ibreli türler 5,5-6,5, yapraklı türler ise 6,0-8,0 aralığında pH isteğine sahiptir. Ağaç, çalı ya da otsu formdaki pek çok bitkide, yüksek ya da düşük toprak pH�sı, beslenme bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Doğu Karadeniz ve bazı lokal yerler dışında, ülkemiz topraklarının özellikle kireç miktarı ve buna bağlı olarak pH değeri yüksektir. Söz konusu koşullarda, bitki, mevcut olsa bile topraktaki bazı besin elementlerini alamamaktadır. Böyle durumlarda çeşitli besin elementi (özellikle mikro) noksanlıklarına sıklıkla rastlanmaktadır.

Yüksek tuz içeren toprak ya da harç materyali kullanımı nedeniyle bitkilerde tuz yanıklıkları meydana gelmektedir. Özellikle taşıma toprak ya da harç materyallerini satın almadan önce mutlaka analizlerinin yaptırılmasında yarar vardır. Çünkü genellikle piyasada (torf, funda toprağı vs. adı altında) satılan yerli organik materyallerin ambalajları üzerindeki bilgiler yeterince gerçeği göstermemektedir. Bilinçsizce seçilen taşıma toprak ya da harç materyali hem ona ödenen para ile hem de projenin başarısız olmasına yol açarak 2 defa para kaybına sebebiyet vermektedir

Ağır bünye ye sahip bir toprak ya da fiziksel özellikleri iyi olmayan bir materyal, kötü drenaj ve havasızlık koşulları oluşturduğundan bitkilerde kök boğulmaları meydana getirmektedir. Hafif bünye li topraklarda ise; su tutma ve katyon değişim kapasitesinin düşük olması bitki için çeşitli sıkıntılara yol açmaktadır. Toprak bünyesi konusunda bilgiye sahip olmak; bünyenin düzeltilmesi (organik madde ve duruma göre kum ya da kil ilavesi şeklinde), drenaj koşullarının iyileştirilmesi, uygun tür, harç materyali, sulama sistemi ve miktarının belirlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır

Organik madde miktarı nın fazlalığı; havalanma ve drenaj koşulları iyi, katyon değişim ve su tutma kapasitesi yüksek, genellikle yeterli seviyede besin maddesi ihtiva eden -yani verimli- bir toprağın göstergesidir. Ortamda yüksek oranda organik madde bulunması bilhassa yapraklı türler için istenen bir özelliktir. Ayrıca organik madde miktarının bilinmesi, harç materyallerinin C/N oranı hesabında kullanılmaktadır. C/N oranı yüksek materyaller Bitkilerin köklerinde yanıklıklara ve dolayısıyla zaman içinde Bitkilerin ölümüne neden olduğundan, alım öncesinde mutlaka bu durumun incelenmesi yani ilgili analizlerin yapılması gerekmektedir

Toprakta (N, P, K, Ca, Mg, gibi makro ve Fe, Cu, Zn, Mn, B gibi mikro) besin elementleri konsantrasyonu nun bilinmesi; Bitkilerin beslenme durumu (bitki besin elementlerinin noksanlık yahut fazlalığı ya da aralarında antagonistik ya da sinergistik etkinin bulunup bulunmadığı gibi) ve gübreleme ihtiyacının belirlenmesi bakımından oldukça önemlidir. Bu sayede, yetiştirilecek türe bağlı olarak, daha sağlıklı bir gübreleme reçetesi belirlenebilmektedir.

Sulama suyu analizleriyle; tuzluluk, pH durumu, anyon-katyon mevcudiyeti belirlenmektedir. Sonuçta, söz konusu suyla yapılacak sulamanın yetiştirme ortamı ve bitki gelişimi üzerine ne şekilde etki edeceği daha başlangıçta ortaya koyulmaktadır.

Kısacası, bu analizlerin sonuçlarına göre; varsa sorunlar ortaya çıkarılmakta, gerekli ıslah çalışmaları yapılabilmekte ya da çözüm yolları tayin edilmekte, ihtiyaca yönelik gübreleme reçeteleri oluşturulabilmekte, doğru harç materyali ve uygun türlerin seçimi, gerekli özelliklere sahip sulama suyu kullanımı, vs. gerçekleştirilebilmektedir

Yapılan Peyzaj düzenlemenin başarılı olması ya da en kısa zamanda sağlıklı, bakımlı bitkiler elde edebilmek, böylece gerek talep sahibini gerekse projeyi gerçekleştiren Peyzaj mimarını mutlu kılabilmek için bitki besleme ile ilgili birtakım bilgilere başvurulmalıdır. Bu bilgiler, Peyzaj çalışmalarında hem kalıcı hem de pratik çözümler sağlayacaktır. Özellikle fidan seçimi ve transferinden kaynaklanan sorunlar konuyla ilgili açıklayıcı birer örnek olarak verilebilir

Genellikle gösterişli olduğu için, Peyzaj çalışmalarında boylu fidanlar tercih edilmektedir. Oysa boylu fidanların tutma oranı küçük fidanlara göre daha düşüktür. Dolayısıyla fidan seçerken küçüklerin tercih edilmesinde yarar vardır. Dikimden sonra, tür ve çeşit özelliği de dikkate alınarak yapılacak bir gübreleme ile; bitkilerdeki tutma sorunu en aza indirilmiş olacak ve fidanlar istenilen niteliklere daha kısa sürede kavuşturulacaktır

Bir diğer sorun; satın alınan Bitkilerin bulunduğu yerden sökümü, taşınması, dikimi gibi işlemler sırasında, köklerde kopma, ışık etkisi vb. gibi sıkıntıların etkisiyle Bitkilerin dikimden sonra, �şaşırtma şoku� olarak adlandırılan bir şok yaşamasıdır. Şok sürecinde bitkiler adaptasyon sıkıntısı yaşarlar. Sırf bu nedenden dolayı, bazı belediyelerin park ve bahçelerde gerçekleştirdiği Peyzaj amaçlı dikimler toplu kurumalarla sonuçlanmıştır. Böyle durumlarda kök faaliyeti ve gelişimini arttırıcı nitelikte gübreleme yapılması gerekmektedir.

Hiçbir sorun ile karşılaşılmasa dahi belli aralıklarla, Peyzajı yapılan sahadan toprak ve bitki örneklerinin alınarak analizlerinin yaptırılmasında büyük yarar vardır. Böylece hem toprağın durumu hem de Bitkilerin sağlığı kontrol altında tutulmuş olacaktır. Bu hizmetin bizzat Peyzaj mimarı kontrolü altındaki park ve bahçelerde sürdürülmesi kaliteli hizmet anlayışının bir göstergesidir

Tüm Peyzaj mimarlarımızın toprak verimliliği ve bitki besleme konusuna gereken önemi vermeleri, çevre düzenleme yaptırmayı düşünen vatandaşlarımızın da bu hizmet ayrıcalığını talep etmeleri dileğiyle�

Yazan : Dr. Rabia Şişaneci (Ziraat Mühendisi )