Doğu kültürü ateşe verildi

Doğu kültürü ateşe verildi Irak'taki yağma bitmiyor

500 bin ciltlik koleksiyonu ve 4 bin 412 el yazmasıyla dünyanın en önemli arşivlerinden biri olan Milli Kütüphane önce yağmalandı, sonra ateşe verildi. 600 bin cilt kitap barındıran Basra Kütüphanesi'nin akıbeti ise bilinmiyor
Bağdat Arkeoloji Müzesi ve Osmanlı Kışlası'ndan sonra Irak'ın en önemli kültür kurumlarından Milli Kütüphane de yağmacıların elinde kaldı. 'Bilgelik Sarayı' olarak adlandırılan ve yağmalandıktan sonra ateşe verilen kütüphane 1920 yılında 'Selam' adıyla kurulmuş, 1924'te ise 'Milli Kütüphane' adını almıştı. 1961 yılından bu yana kütüphanede Irak'ta yayımlanan bütün eserlerin bir nüshası da toplanıyordu

Savunma Bakanlığı'nın karşısında olmasına rağmen yağmacılara karşı tedbir alınmayan kütüphanede 500 bin cilt kitap, 4 bin 412 nadide el yazması eser ve 2 bin 618 periyodik yayın bulunuyordu

Moğollar da nehre dökmüştü
Tarih boyunca kitaplıkları ve araştırma merkezleriyle bölgenin en önemli kentlerinden biri olan Bağdat benzer bir yağmayı bin yıl önce Abbasiler döneminde de yaşamış ve Moğol hükümdarı Hülagü, kenti aldığında ilk olarak Bağdat Kütüphanesi'ni yakarak tüm eserleri Dicle Nehri'ne attırmıştı. Bu talandan sonra hepsi el yazması olan kitapların mürekkeplerinin Dicle'nin sularına karıştığı ve nehrin günlerce bulanık aktığı biliniyor. Bağdatlı şairlerin yüzyıllar boyunca kendilerini üzen kişiler için şiirlerinde ''Hülagü müsün kafir?' ifadesini kullanmaları da olayın vahametini anlatan bir başka bilgi. Eski Bağdat Kütüphanesi başta Aristotales ve Sokrates olmak üzere antik dönem Yunan düşünürlerinin Arapça'ya çevirilen eserleri ve Süryani yazarların elyazmalarıyla Bağdat'ın dönemin en önemli bilim ve kültür merkezlerinden birine dönüşmesini sağlamıştı

Irak'taki gelişmeler üzerine pazar günü bir basın toplantısı düzenleyen İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Genel Direktörü Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu, Irak'ın Mezopotomya'dan başlayarak Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı devirlerinin sayısız örneğinin savaşta zarar görmesinin ve Irak Arkeoloji Müzesi ile Musul Üniversitesi Kütüphanesi ile tarihi yazmalar koleksiyonunun yağmalanmış olmasının üzüntü verici olduğunu söyledi. Yağmalamalara karşı acilen önlem alınması gerektiğini söyleyen İhsanoğlu, Irak'taki SİT bölgelerinin koruma altına alınmasını, çalınan eserlerin satışının engellenmesini ve eserlerin müzelere iade edilmesini istedi

Amerikalı askerler sayılarının yetersiz olması nedeniyle yağmaya karşı tedbir alamadıklarını açıklarken, Bağdat'ta en az birkaç gün daha yeterli korumanın sağlanamayacağı sanılıyor. Yazının ilk bulunduğu coğrafyada yer alan Irak'ta 30 kütüphane daha var. Bunlar arasında da özellikle Musul, Basra, Erbil ve Bağdat'taki üniversite kitaplıkları büyük önem taşıyor

Basra Üniversitesi de yanıyor
Irak'taki yıkımdan Basra Üniversitesi de payına düşeni aldı. Tıpkı Milli Kütüphane gibi yağmalandıktan sonra yakılan üniversite ateşe verildi. Basra Üniversitesi Dekanı Abdül Cabbar El Halife durumdan İngiliz askerlerini sorumlu tuttu. İçinde 600 bin cilt kitap barındıran Basra Üniversitesi Kütüphanesi'nin akıbeti ise henüz bilinmiyor. Bu arada Bağdat'ın Cumhuriyet Sarayı yakınında bulunan ve çaldığında kentin bütün semtlerinde duyulan saatin yer aldığı kompleks ve 30 yıl boyunca dünyanın çeşitli yerlerinden Saddam Hüseyin'e gönderilen hediyelerin bulunduğu müze de yağmalanan yerler arasında

'Eserleri Batı müzeleri alırsa skandal olur'
Prof. Dr. İlber Ortaylı A.Ü. Siyasal Bilgiler Fak.

Bağdat Kütüphanesi'nin yanması bir rezalet. Bilinçsiz ahali kütüphaneyi yağmalıyor. Amerika kendi ülkesindeki eserleri koruyor ama Irak'a aynı özeni göstermiyor. Bağdat'ta yağmalanan eserleri Metropolitan Museum gibi Batı'daki müzeler ve kütüphaneler alırsa büyük skandal olur. Batı'daki kütüphaneler önümüzdeki günlerde kendilerine gelecek eserleri geri iade etmeliler

'ABD güçleri yağmaya müdahale etmemiş'
Nazan Ölçer (Türk ve İslam Sanatlar Müzesi Müdürü)

Milli Kütüphane'de olanlar bir facia. Sadece Irak'ın değil bütün insalığın geçmişini yağmalıyorlar. ABD ve İngiltere petrol kuyuları kadar tarihi eserlerin güvenliğini de sağlayayabilirdi. Ben televizyonda kütüphanenin güvenlik görevlisinin yoldan geçen ABD tanklarına 'Müdahale edin' dediğini ama onların aldırış etmediğini duydum. Bu bir rezalet

Eski Kuran metinleri vardı
Prof. Dr. Meral Alpay(İ.Ü. Kütüphanecilik bölümü)

Kütüphanenin yanmasına çok üzüldüm. Aynı üzüntüyü Bosna'daki kütüphane yandığı zaman da hissetmiştim. Kitapları yakmakla geçmişin izleri siliniyor. Irak'ın dünü ve bugünü ile ilgili eserlerin hepsi kütüphanedeydi. En eski Kuran metinleri bu kütüphanedeydi. Bence kütüphaneler geçmişin nüfus cüzdanlarıdır ve bunlarla geleceğe köprü kurulur. Şimdi Bağdat'ta bu köprü yıkıldı

İslam kültürü yok ediliyor
Prof. Dr. Zeki Sönmez (MSÜ Güzel Sanatlar Fakültesi)

Doğu kültürü, İslam kültürü yok ediliyor ve ne yazık ki hiçbirimizin elinden bir şey gelmiyor. Amerikalılar ve İngilizler yarın Irak topraklarından çekilecek ama yağmalanan tarih bir daha telafi edilemeyecek

Zaten savaş ortamında uygarlık yok olur. Bütün yıkımlar gibi bunu da protesto ediyorum. Şu anda Samara, Bağdat ne durumda, uygarlığa beşik olmuş o topraklarda ne oldu bitti, bilmiyoruz. Bir insan ve bilim adamı olarak derin bir hüzün duyuyorum


Kaynak: Cumhuriyet -Arkitera